Informatie  Vieren  Zorg  Leren  Onderweg  Financiën  Plein v. Siena  Links

Het oude kerstlied

Herders, Hij is geboren in ‘t midden van de nacht,
die zo lang van tevoren de wereld heeft verwacht.
Vrolijk, o herderkens, zongen ons d’engelkens,
zongen met blijde stem: haast u naar Betlehem.

Dit is een van de vele juweeltjes uit het kerstrepertoire van de zeventiende eeuw. Het lied behoort tot het genre van zogenaamde volkspoëzie, wat betekent dat de liederen vak veel ouder zijn dan het moment waarop ze zijn genoteerd. Men zong deze volgens de overlevering. Het was repertoire dat iedereen kende. Doordat de liederen van mond tot mond werden doorgegeven, waren ze voortdurend aan verandering onderhevig. Je zou dus kunnen stellen dat deze volksliederen min of meer door het volk zijn gecomponeerd. Ze genoten een enorme populariteit. ‘In dulce jubilo’ en het ‘Nu zijt wellekome’ zijn andere bekende voorbeelden uit deze periode......

.....Hoe komt het toch dat het oude kerstlied zo geliefd is geworden? Om die vraag te beantwoorden moeten we terug naar een traditie uit de Middel- eeuwen. Uit veel van deze kerstliederen spreekt een soort kinderlijke vroomheid. Ze zijn eenvoudig, kennen geen catechese. Ze zijn verhalend en laten de menselijke kant van Jezus zien.
De liederen waren niet bedoeld om in de kerk te zingen. Men zong ze vooral tijdens de zogenaamde kerstspelen.
Dit was een laat middeleeuwse traditie waarbij men in de openlucht het kerstverhaal ging naspelen. Met kostuums, decor en diverse personages werd het kerstverhaal opgevoerd. Hoewel de katholieke kerk officieel geen rol had in de organisatie, verleende het wel lange tijd de goedkeuring eraan. Het stimuleerde immers de volksdevotie.
De spelen groeiden tijdens de late Middeleeuwen uit tot een waar festival.
Er werd toneel gespeeld, liederen gezongen en dat alles tegen het decor van een stal met dieren. In het begin stond alleen het verhaal van de herders centraal, later kwamen daar de engelen bij. Tot slot werden ook Maria, Jozef en het kindje Jezus in het script opgenomen. Het wiegen van het kindje Jezus was een belangrijk onderdeel van het spel. Het ‘eia, eia’ in menig kerstlied is daar een herinnering aan. Op het moment dat deze tekst gezongen werd, was het de gewoonte om een wiegende beweging te maken......

.....Na de reformatie probeerde de Synode van Dordrecht (1574) de kerstspelen te verbieden in Nederland. De spelen waren immers niet bijbels. Door enorm protest vanuit de bevolking hield het verbod maar vier jaar stand. Het zou nog minstens twee eeuwen duren voordat de traditie definitief zou verdwijnen uit Nederland. De kerststal in menige kerk is de laatste gestolde herinnering aan wat eens een rijke traditie was......

.....Na de zeventiende eeuw zijn er nog vele prachtige kerstliederen geschreven, maar de eenvoud en tederheid van deze volkspoëzie is nadien zelden meer geëvenaard, laat staan overtroffen.

Klaas Koelewijn
Gemeenteblad Evangelisch-Lutherse Gemeente, november 2017

 terug